-
1 тигезләп кую
вы́равнять до конца́ -
2 тигезләү
перех.1)а) ровня́ть/вы́ровнять, разровня́тьюлларны тигезләү — ровня́ть доро́ги
б) сровня́тьҗир белән тигезләү — сровня́ть с землёй (перен. разру́шить до основа́ния)
2) зара́внивать/заровня́ть || заровне́ние; сде́лать ро́вным ( по прямой)җеп белән тигезләү — заровня́ть по ( натянутой) ни́тке
3) равня́ть, сде́лать ра́вным ( между собой)бар кешене дә тигезләмәссең — всех не сде́лаешь ра́вными
4)а) уравнове́шивать/уравнове́сить || уравнове́шиваниекөчләрне тигезләү өчен — что́бы уравнове́сить си́лы
б) уравня́ть || уравне́ние (в правах, доходах)5) в знач. нареч. тигезләпа) ро́вно, аккура́тнотигезләп урнаштыру — размести́ть ро́вно (аккура́тно);
б) на ра́вные ча́ститигезләп бүлү — дели́ть на ра́вные ча́сти
•- тигезләп чыгу
- тигезли төшү -
3 дөнья
сущ.1) мир, вселе́нная, мирозда́ние книжн.; поднебе́сная уст.; народно-поэт. || мирово́йдөньяның берлеге — еди́нство ми́ра
дөньяның барлыкка килүе (килеп чыгуы, яралуы) — происхожде́ние вселе́нной
объектив (материаль) дөнья — объекти́вный (материа́льный) мир
2)а) мир, свет, земно́й шар, плане́та || мирово́йдөнья кисәкләре — ча́сти све́та
бөтен дөньяны әйләнү — объе́хать весь мир
дөньяда беренче космик очыш — пе́рвый в ми́ре косми́ческий полёт
дөнья әйләнә сәяхәт — путеше́ствие вокру́г све́та (Земли́)
дөнья чемпионы — чемпио́н ми́ра
дөнья сугышы — мирова́я война́
дөнья базарына чыгу — вы́йти на мирово́й ры́нок
б) (весь) мир, (весь) свет, все лю́ди, всё челове́чествомоны бөтен дөнья белә — э́то зна́ет весь мир (весь свет); э́то зна́ют все (все лю́ди)
бөтен дөньяга танылу — просла́виться на весь мир; станови́ться всеми́рно изве́стным
дөнья безгә карый — челове́чество (весь мир) смо́трит на нас
дөнья мәсхәрәсенә калдыру — опозо́рить пе́ред все́ми (всем ми́ром)
3) мир, среда́, укла́д жи́зни (обще́ственный) стройантик дөнья — анти́чный мир
иске дөнья — ста́рый мир
капиталистик дөнья — капиталисти́ческий строй
дөньяны үзгәртеп кору — преобразова́ть мир
4) мир, (окружа́ющая) среда́, сфе́рахайваннар дөньясы — живо́тный мир; фа́уна
үсемлекләр дөньясы — расти́тельный мир; фло́ра
су асты дөньясы — подво́дный мир
җир асты дөньясы — подзе́мный мир
5)а) жизнь, житьё || жите́йский, мирско́йдөньяга үз күзләрең белән карау — смотре́ть на жизнь (мир) свои́ми глаза́ми
дөнья үзе өйрәтә — жизнь сама́ у́чит
дөньяны аңламау — не понима́ть жизнь
дөньядан бизү (тую) — потеря́ть интере́с к жи́зни
дөнья эшләре — жите́йские дела́
дөнья мәшәкатьләре — жите́йские (мирски́е) забо́ты
дөнья ыгы-зыгысы — мирска́я суета́
••дөнья дөнья инде — погов. жизнь есть жизнь
дөнья - үлемле, көн - ахшамлы — посл. ≈ всему́ есть коне́ц (преде́л)
б) рел. жизнь, мир (земно́й, загро́бный)бу дөнья — э́тот мир; земна́я жизнь
теге дөнья — тот мир, загро́бный мир (жизнь)
фани дөнья — бре́нный (тле́нный) мир
дөнья куласа, әйләнә дә бер баса — всё мо́жет измени́ться; всё течёт, всё меня́ется
6) в разн. знач. мир, о́бласть, сфе́ра (кого-л., чего-л.)музыка дөньясы — мир му́зыки
әдәбият дөньясы — мир литерату́ры
коллар һәм ачлар дөньясы — мир голо́дных и рабо́в
матурлык дөньясы — мир красоты́
фән дөньясы — нау́чный мир
кешенең эчке дөньясы — вну́тренний мир челове́ка
уйлар һәм хисләр дөньясы — мир чувств и мы́слей
7) разг.; в знач. нареч. о́чень мно́го, у́ймамәйданда дөнья халык — на пло́щади о́чень мно́го (у́йма) наро́ду
дөнья вакыт үтте — прошла́ у́йма вре́мени
эш дөнья — у́йма дел
дөнья акча тоту — израсхо́довать о́чень мно́го (у́йму) де́нег
•- дөнья күләмендәге
- дөньяны сиземләү
- дөньяны тою
- дөнья төзелеше
- дөнья хәбәрләре
- дөнья хәлләре
- дөньяга караш
- дөньяга мөнәсәбәт
- дөньяны аңлау••дөнья аныкы (дөнья безнеке; дөнья минеке) — быть (чу́вствовать себя́) на седьмо́м не́бе; быть (чу́вствовать себя́) на верху́ блаже́нства; попа́сть на седьмо́е не́бо
дөнья ачылу — ( кому) откры́тие ми́ра (жи́зни)
дөнья әйтү — говори́ть у́мные (де́льные) слова́ (сове́ты)
дөнья бабай — жизнь-нужда́
дөнья байлыгы — ро́скошь
дөнья бәясе — на вес зо́лота
дөнья бәясе торырлык — о́чень дорого́й
дөнья белән исәпләшмәү — не счита́ться с но́рмами жи́зни
дөнья белән саубуллашу — прости́ться с жи́знью ( умереть)
дөнья бетү — см. ахыр заман
дөнья болгату (дөнья бутап йөрү) — баламу́тить
дөнья газабы күрү (дөнья газабы тату; дөнья газабы чигү; дөнья мәшәкате күрү; дөнья мәшәкате тату; дөнья мәшәкате чигү) — мы́кать век (жизнь)
дөнья гизү — стра́нствовать, путеше́ствовать, скита́ться по све́ту
дөнья гүзәле — пи́саная краса́вица; короле́ва красоты́
дөнья җәһәннәме — ад кроме́шный
дөнья җимерелмәс — ничего́ (стра́шного) не случи́тся
дөнья җимерелү — ≈ свет поме́рк в глаза́х
дөнья йөзе — бе́лый (бо́жий) свет
дөнья каруны — прост. мирое́д, жа́дина
дөнья киң — свет кли́ном не сошёлся
дөнья корткычлары — парази́ты о́бщества
дөнья көтә белми торган — непракти́чный, нео́пытный
дөнья көтү (дөнья сөрү) — жить, существова́ть; вести́ жизнь (хозя́йство)
дөнья кубару (дөнья куптару; дөнья күтәрү; дөнья туздыру) — подня́ть переполо́х (сканда́л); переполоши́ть, взбудора́жить
дөнья кубарып (дөнья куптарып; дөнья күтәреп; дөнья туздырып; дөнья җимереп) — во всю ива́новскую (о́чень гро́мко, о́чень бу́рно и т. п.)
дөнья кубарып йөрү (дөнья куптарып йөрү) — переполоши́ть, взбудора́жить
дөнья кубу — переполоши́ться, всполоши́ться
дөнья куу — стреми́ться нажива́ть добро́; быть ненасы́тным (жа́дным)
дөнья кую — сконча́ться, преста́виться
дөнья күзләре йомылу — ≈ усну́ть ве́чным (после́дним) сном
дөнья күрмәгән — не позна́вший жи́зни, нео́пытный; ма́ло ка́ши ел прост.
дөнья күчсә дә — хоть (е́сли да́же) свет перевернётся
дөнья оҗмахы — земно́й рай; ра́йская жизнь
дөнья рәхәте — ≈ не жизнь, а мали́на
дөнья сираты — уст. прохожде́ние призывно́й коми́ссии
дөнья терәге (дөнья тоткасы) — опо́ра жи́зни; подде́ржка (в чём-л.)
дөнья тигезләнү (дөнья түгәрәкләнү; дөнья төгәлләнү) — вздохну́ть свобо́дно (облегчённо)
дөнья төзәлү (дөнья рәтләнү; дөнья җайлану) — ула́диться, нала́диться, устро́иться ( о жизни)
дөнья тулган — о́чень мно́го; хоть пруд пруди́
дөнья фани — жизнь быстроте́чна; мир не ве́чен
дөнья яралганнан бирле — с те́х по́р как существу́ет мир; с сотворе́ния ми́ра
дөнья яңгыратып — во всё го́рло (крича́ть); во всё ива́новскую
дөньяга баш булу (дөньяга баш хаким булу) — хозя́йничать, госпо́дствовать
дөньяга җигелү — окуну́ться (погрузи́ться, уходи́ть) с голово́й в жите́йские (мирски́е) забо́ты
дөньяга катышу — обща́ться с ми́ром
дөньяга килү — появи́ться на свет; роди́ться ( о ребёнке)
дөньяга китерү — произвести́ на свет, роди́ть (ребёнка)
дөньяга күренерлеген калдырмау (дөньяга чыгарлыгын калдырмау; йөзенә күренерлеген калдырмау; йөзенә чыгарлыгын калдырмау) — вы́ставить на позо́р; покры́ть позо́ром книжн.
дөньяга сыймый йөрү (дөньяга сыймастай булып йөрү) — ходи́ть го́голем (ко́зырем) прост.
дөньяга таралу (дөньяга таралу; дөньяга фаш булу; дөньяга җәелү) — вы́ступить (всплыть, вы́плыть, вы́йти) на свет бо́жий
дөньяга фаш итү — см. дөньяга чыгару 2)
дөньяда бер — еди́нственный в ми́ре, уника́льный
дөньяда булмаган — необыкнове́нный, из ря́да вон выходя́щий
дөньяда юк — нет в живы́х, у́мер
дөньяда яшәү яки үлем мәсьәләсе — вопро́с жи́зни и́ли сме́рти
дөньядан бизү (дөньядан тую) — разочарова́ться в жи́зни; потеря́ть интере́с к жи́зни
дөньядан ваз кичү — отреши́ться/отре́чься от жи́зни
дөньядан китү (дөньядан кичү; дөньядан күчү; дөньядан кайту; дөньядан үтү) — уйти́ из жи́зни
дөньядан сәфәр итү — эвф. отправля́ться в мир ино́й; умере́ть
дөньядан югалу — забы́ться
дөньяны дер селкетеп — о́чень си́льно; во всю си́лу (мощь)
дөньяны онытып — забы́в обо всём
дөньяны сасыту — наболта́ть с три ко́роба (сплетни о ком-л, о чём-л.)
дөньяны тату — позна́ть жизнь
дөньяны тибеп (дөньясына тибеп) — прост. на широ́кую но́гу; разгу́льно
дөньяны ут алса да — ≈ случи́сь хоть пото́п; несмотря́ ни на что́
дөньяныкы дөньяда бетсен — свести́ счёты; не оста́вить на загро́бный суд
дөньяның асты-өскә килү — перевёртываться/переверну́ться вверх (кве́рху) дном
дөньяның астын-өскә әйләндерү — переверну́ть весь мир
дөньяның ачысын-төчесен тату — испи́ть (го́рькую ча́шу) до дна; испи́ть го́речь жи́зни
дөньяның дүрт ягына — на все четы́ре сто́роны
дөньяның дүрт ягыннан — со всех концо́в све́та
дөньяның очында (дөньяның кырыенда) — на краю́ све́та (о́чень далеко́)
дөньясы асты-өскә килсен — хоть кол на голове́ те́ши; случи́сь хоть пото́п; да́же е́сли весь свет перевернётся
дөньясын күрәсе килмәү — всё опосты́лело
дөньясын оныту — забы́ть обо всём на све́те
дөньясын таныту — показа́ть, где ра́ки зиму́ют прост.
дөньясын теттереп (дөньясын типтереп; дөньясын җимерттереп) — припева́ючи, разгу́льно; на всю (по́лную) кату́шку прост. (жить, весели́ться, пра́здновать и т. п.)
- дөнья бетерепдөньясына исе китмәү — быть беспе́чным; хоть трава́ не расти́
- дөнья бозу
- дөнья бутау
- дөнья кадәр
- дөнья хәтле
- дөнья чаклы
- дөнья күрү
- дөнья малы
- дөнья тулы
- дөнья хәле
- дөнья шаулату
- дөньяга чыгару
- дөньяга чыгу
- дөньядан хәбәрсез
- дөньядан хәбәре юк
- дөньяны күргән
- дөньяны күп күргән
- дөньяны оныту
- дөньяның астын-өскә китерү -
4 ике
числ. колич.1)а) два, две, дво́еике стакан — два стака́на
ике кашык — две ло́жки
ике тәүлек — дво́е су́ток
б) в притяж. ф. икебез, икегез, икесе вдвоём (дво́е); мы (вы, они́) вдвоёмикебез дә — (мы) о́ба (о́бе)
икегездән дә — от вас обо́их
икесенә дә — (им) обо́им, им двои́м
в) как знаменатель дробн.; числ. икедән втора́яикедән өчкә икедән берне кушу — к трём вторы́м приба́вить одну́ втору́ю
2) в сочет. со словами на -лы, -лык дву-, две-, двух-, дво́е-ике атналык — двухнеде́льный
ике еллык имән агачы — дубо́к двухле́тний
ике йөзьеллык юбилеен үткәрү — провести́ двухсотле́тний юбиле́й
ике көнлек поход — двухдне́вный похо́д
ике яклы урам хәрәкәте — двусторо́ннее у́личное движе́ние
ике тәрәзәле бүлмә — ко́мната в два окна́
3) два ра́за, два́ждыике сигезең уналты — два́жды во́семь - шестна́дцать
ике бардык инде без анда — два́жды (два ра́за) уже́ ходи́ли мы туда́
4) в знач. сущ.а) два (года, годика)аңа әле генә ике тулды — ей (ему́) то́лько что испо́лнилось два го́дика (го́да)
б) мн., в притяж. ф. икеләре приме́рно (приблизи́тельно) второ́е (число́); числа́ так второ́гов) в притяж. ф. икесе второ́е (число́)бүген икесе — сего́дня второ́е (число́)
икесендә килегез — приходи́те второ́го (числа́)
айның икесендә — второ́го числа́ (ме́сяца)
•- ике басулы
- ике буын
- ике буынлы тигезләмә
- ике властьлылык
- ике җенесле
- ике иңле
- ике кабырчыклылар
- ике канатлылар
- ике капкачлы клапан
- ике кырлы почмак
- ике нокта
- ике оксидлы
- ике орлыклар
- ике өйлеләр
- ике өлешлеләр
- ике потлы гер
- ике саңаклылар
- ике составлы
- ике телле
- ике тиенлек
- ике төртке
- ике юллык
- ике юллык шигырь
- ике яклы
- ике яклы хезмәттәшлек
- ике япьле сәнәк
- ике аерылы сәнәк••ике авыз сүз — разг. два сло́ва, па́ра слов
ике авыз сүз белмәү — ни в зуб ного́й
ике агач арасында адашу — заблуди́ться в трёх со́снах
ике адым да атлый (китә) алмау (атлап өлгермәү) — не успе́ть сде́лать двух шаго́в
ике адымда — бли́зко, в двух шага́х
ике адымны бер итү — нести́сь со всех ног (во всю прыть; не чу́я ног)
ике адымның берендә — че́рез (ка́ждый) шаг; ка́ждые два ша́га
ике азан әйтмиләр — букв. две обе́дни зара́з не слу́жат; ≈≈ по́езд уже́ ушёл (о том, чего не повторяют дважды)
ике арага кара мәче керү — чёрная ко́шка пробежа́ла (проскочи́ла) ме́жду кем-то (двои́ми)
ике арага керү (төшү) — испо́ртить взаимоотноше́ния
ике арада, бер турыда калу — оказа́ться в неопределённом положе́нии
ике арада бетсен (калсын) — пусть оста́нется ме́жду на́ми
ике арада калу — сиде́ть на двух сту́льях, быть на распу́тье
ике арада киләп сару — слоно́в слоня́ть; болта́ться без де́ла
ике арадан буш калу — ни два, ни полтора́; ни то ни сё
ике араны шомарту — соба́к гоня́ть, слоня́ться без де́ла, безде́льничать
ике ат бер тиен — хоть трава́ не расти́; хоть бы хны
ике атлам җир — см. ике адымлык җир
ике аягын (ботын) бер кунычка (итеккә) тыгу — свя́зывать по рука́м и нога́м; согну́ть в бара́ний рог кого-л.
ике аякка (берьюлы) аксау — хрома́ть на о́бе ноги́
ике аяклы, ике куллы — тако́й, как все ( с руками и ногами)
ике аяклы ерткыч — двуно́гий зверь; двуно́гая тварь
ике аяклы хәсрәт (бәла, афәт) — го́ре лу́ковое
ике аякның берсен дә атламау — ни ного́й, ни ша́гу
ике аякның берен басмау — не ступи́ть ного́й ( ноги моей не будет)
ике әйттермәү — не заставля́ть два́жды повторя́ть
ике бәя (бәһа, хак) — в двойно́м разме́ре ( очень дорого)
ике бозауга башак (кибәк) аера алмау (белмәү) — не суме́ть раздели́ть корм двум теля́там
ике дигәнче — в два счёта; еди́ным ду́хом
ике дога, бер җыр — см. ике дөнья - бер морҗа
ике дөньядан буш калган — не от ми́ра сего́
ике инә бер җептә, ике имән (тирәк) бер төптә (булу) — как иго́лка с ни́ткой; их водо́й не разольёшь
ике исәп - бер хисап (исәп) — всё равно́
ике кабып бер йоту — в два счёта ( сделать); одни́м (еди́ным) ду́хом; раз-два и гото́во
ике колагың үзеңә булсын — остава́йся при свои́х ко́зырях (букв. пусть твои́ два у́ха оста́нутся при тебе́)
ике көннең берендә — че́рез день; ка́ждые два дня
ике кул белән — см. ике куллап
ике кулга бер эш — поси́льная рабо́та
ике кулга шәм тотып эзләү — днём с огнём иска́ть
ике кулны да кую — подпи́сываться обе́ими рука́ми
ике куян артыннан куу — гна́ться за двумя́ за́йцами
ике күзе дүрт булган — глаза́ на лоб поле́зли
ике күзе төсле — как зени́цу о́ка
ике күзе ут булу — мета́ть глаза́ми и́скры
ике күзем кебек — как свет оче́й мои́х, голу́бчик, моя́ ра́дость
ике күзем чәчрәп чыксын! — ло́пни мои́ глаза́!
ике күзең ут булсын! — смотри́ в о́ба!
ике мәгънәле — двусмы́сленный
ике сарылы — сомни́тельно; сомни́тельный
ике сөйләмәү (сөйләп тормау, сөйләшмәү) —держа́ть (сдержа́ть) своё сло́во
ике сүз арасында — ме́жду де́лом, ме́жду сло́вом
ике сүз булмау — не мо́жет быть двух слов; не мо́жет быть ина́че; и ре́чи не мо́жет быть
ике сүзгә урын калдырмау — вы́сказаться недвусмы́сленно
ике сүздә, ике сүз белән — вкра́тце, в двух слова́х
ике сүзнең берендә — че́рез сло́во; то и де́ло (об употреблении, повторении чего-л.)
ике сыңар бер кием — два сапога́ па́ра
ике такта арасында калу — попа́сть впроса́к, оказа́ться ме́жду двух огне́й
ике тамчы су кебек (шикелле) — как две ка́пли воды́ ( похожи)
ике тәкә (бәрән) башы бер казанга сыймый — две бара́ньи головы́ в оди́н котёл не вмеща́ются; двум медве́дям в одно́й берло́ге те́сно
ике тиен бер акча — ерунда́, ничего́ не сто́ит
ике тиен тормас(лык) — гроша́ ло́маного не сто́ит; ни гроша́ не сто́ит; ло́маный ( медный) грош цена́
ике тиенгә дә исәпләмәү — в грош не ста́вить; ни во что не ста́вить
ике тиенлек — ни на грош, ни на копе́йку
ике ут арасында (эчендә) — ме́жду двух огне́й ( оказаться в безвыходном положении)
ике юл уртасы (чаты) — на распу́тье; быть (стоя́ть) на распу́тье
ике якка да кушылмау — оста́ться нейтра́льным; нет де́ла (кому-л. до кого-л., до чего-л.)
ике якка да юк — ни то ни сё, ни ры́ба ни мя́со
ике яклы уен уйнау — вести́ двойну́ю игру́
ике яклылык — двуру́шничество
ике ятып бер төшкә кермәү (уйламау) — не гори́т и не ва́рит; а ему́ и го́ря ма́ло
ике икең - дүрт кебек — как два́жды два четы́ре; о́чень про́сто
икенең берсе — одно́ из двух; и́ли-и́ли; и́ли да, и́ли нет
икесе дә бер очтан кискән — два сапога́ па́ра
- ике адымлык җирикесе ике нәрсә — две ра́зные ве́щи
- ике арада йөрү
- ике аягына бастыру
- ике башлы
- ике дөнья - бер морҗа
- ике килмәү
- ике куллап
- ике кулын баглау
- ике кулын бәйләү
- ике кулсыз итү
- ике кулсыз калу
- ике кулсыз булу
- ике кулсыз утыру
- ике куянны берьюлы ату
- ике күзен дүрт итеп
- ике сүз сөйләү
- ике сүзле
- ике уртада
- ике уртада тору
- ике чабата - бер кием -
5 сызыкча
1. сущ.1) чёрточка2) скла́дочкакүз тирәсендәге сызыкчалар — скла́дочки у глаз
3) лингв. чёрточка, дефи́с2. прил.; мат.сызыкча кую — ста́вить дефи́с
1) лине́йныйсызыкча үлчәнеш — лине́йное измере́ние
сызыкча тигезләмә — лине́йное уравне́ние
сызыкча берәмлек — лине́йная едини́ца
сызыкча бәйлелек — лине́йная зави́симость
2) лине́йчатыйсызыкча геометрия — лине́йчатая геоме́трия
сызыкча өслек — лине́йчатая пове́рхность
•
См. также в других словарях:
тигезләү — (ТИГЕЗЛӘНҮ) (ТИГЕЗЛӘШҮ) – 1. Тигез итү. Чокырлы таулы яки чокыр чакырлы урынны тигез җиргә әверелдереп көрәү яки күмү 2. Бер туры сызык яки юнәлеш буенча салу, кую, төзү, ясау 3. Җеп, тасма кебек нәрсәләрне бөтен озынлыгы буенча бердәй юанлыкка,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тигезләгеч — Берәр әйберне төгәл горизонталь яки төгәл вертикаль торышка кую өчен кулланыла торган җайланма ВАТЕРПАС – Агач, җир һәм таш эшләрендә горизонталь тигезлекне күрсәтә торган гади прибор … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
таслау — (ТАСЛАНУ) – 1. Тигезләп, бер тәртип белән катлап, бөкләп кую. 2. Юнып тигезләү, юнып шомарту … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
турылау — 1. Туры хәлгә китерү; турайту, төзәйтү, тигезләү. Бер әйбергә икенчесен яраклаштыру, тигезләү, туры китерү 2. Дөресләү, дөрес хәлгә кую сәгатьне радио буенча турылау 3. Нәр. б. теге яки бу юнәлешкә бору, берәр якка (урынга) юнәлтү, карату.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шомарту — 1. Юнып, ышкып һ. б. ш. юллар белән шома хәлгә китерү 2. Тигез, шома итү, җыерчык, чокыр чакыр, шадраларын бетерү, тигезләү. Тузгытмау, шома итеп кую (чәч тур.) 3. күч. Өйрәтү, кимчелекләрен, тупаслыкларын бетерү (кеше тур.) Тел, сөйләм, язуда… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
